تاریخ گیلان:
گیلان که در اوستا از آن به نام  "وارنا" نام برده می‌شود مرکز باستانی اقوام مختلفی است که معروف‌ترین آنان دو نوع گیل و دیلم هستند. یونانیان این سرزمین را کادوسیان می‌نامند. بعضی از محققین کادوسیان را از بومی‌های ایران قبل از آمدن آریایی‌ها به این سرزمین می‌دانند.
بنا به گفته دیاکوئوف روسی قریب به سه هزار سال پیش، سرزمین‌های پر جنگل کاسپیان کادوسیان و گیلان (گیل‌ها) در شمال خاک ماد قرار داشته است. گیل‌ها به‌تدریج با کادوسی‌ها به‌صورت تیره واحدی درآمدند. گیل‌ها در دوره حکومت مادها نیز کاملاً مستقل بودند؛ کورش هخامنشی با کمک گیل‌ها دولت ماد را منقرض کرد.
گیلان در اواخر دوره قاجاریه، به دروازه اروپا مشهور شد و در نهضت مشروطه نیز گیلانیان نقش مهمی در به ثمر  رساندن انقلاب داشتند.
مردم گیلان همواره مردمی آزاده بوده‌اند و در دوران مبارزات انقلاب اسلامی همگام با دیگر هموطنان در پیروزی آن تلاش کردند و در این مسیر حجت‌الاسلام شهید سید یونس رودباری را که اولین شهید نهضت انقلاب اسلامی بود تقدیم کرد  و در دوران جنگ تحمیلی نیز گیلان با مجاهدت‌های سرداران و امیران توانست از فرزندان دیار خود تعدادی بالغ بر 8000 شهید،2620 آزاده و 21200 جانباز تقدیم نظام و انقلاب نماید.
تاریخ گیلان با تکیه بر پاره‌ای اشاره‌ها و کاوش‌های باستان‌شناختی به دوره پیش از آخرین یخبندان (‌ بین 50 تا 150 هزار سال پیش ) می‌رسد . با مهاجرت آریایی‌ها و دیگر اقوام به این سرزمین ، از آمیزش مهاجران و ساکنان بومی منطقه ، قوم‌های جدیدی پدید آمـدند که در این میان دو قوم «‌ گیل » و « دیلم » اکثریت داشتند . از همان آغاز ، فرمانروایان این قوم از آزادی کامل برخوردار بوده‌اند و هیچ‌گاه در برابر بیگانگان و یا در مقابل حکمان دیگر ، تسلیم نشده‌اند و حتی به اطاعت دولت ماد درنیامده‌اند . در قـرن ششم پیـش از مـیلاد ،‌ گیلانیان با کوروش هخامنشی متحد شدند و دولت ماد را سرنگون کردند . در زمان ساسانیان ، گیلان استقلال خود را از دسـت داد و اردشیر بابکان به یاری ارتشی مرکب از 300 هزار مرد جنگی و نزدیک به 10 هزار سواره گیلان را تسخیر کرد .
پس از پیروزی عرب‌های مسلمان بر ایرانیان ،‌ گیلان به مأمن علویان تبدیل شد . در حدود سال 290 هجری قمری ، مردم گیلان و دیلم کم‌کم به مذهب علویان روی آوردند و در گسترش آن نیز کوشش بسیار کردند. سلسله دیلمیان در دوران فرمانروایی خود به بغداد لشگر کشیدند و خلیفه عباسی را شکست دادند . مغولان در زمان اولجایتو موفق شدند برای مدت کوتاهی این سرزمین را تصرف کنند . گیلانیان در به قدرت رسیدن صفویان نقش مهمی را ایفا کردند.
در زمان سلطنت شاه‌عباس اول ،‌ گیلان استقلال خود را از دست داد . در سال 1071 هجری قمری ، قوای روسیه به دستور پتر کبیر به گیلان حمله برد و رشت را تا سال 1145 هجری قمری در اشغال خود نگه داشت .   گیلک‌ها در پیروزی انقلاب مشروطیت نیز سهمی عمده داشتند . آن‌ها در سال 1287 هجری قمری تهران را فتح کردند .  نقش مردم گیلان در نهضت میرزا کوچک خان جنگلی نیز از نمونه‌های درخشان تاریخ این سرزمین است.
جمعیت و تراکم آن:
طبق سرشماری سال 1395، جمعیت استان گیلان 2530686 نفر بوده که 63 درصد شهرنشین و 37 درصد روستانشین هستند . از نظر تراکم نسبی جمعیت ، استان گیلان پس از استان تهران در مقام دوم قرار دارد .
عوامل متعددی مانند آب‌وهوای مساعد ، خاک رطوبتی و حاصل خیز، وجود شبکه‌های آب روان دائمی و امکانات کشاورزی فراوان و متنوع و گسترش راه‌های ارتباطی، سبب ایجاد تراکم شدید در این استان گردیده است .
اقوام در گیلان:
دو مفهوم قوم و ملت از دیرباز در زبان فارسی کاربرد داشته است ولی تا سده اخیر فاقد معنا و تعریف مشخصی بوده است اما امروزه به مجموعه تابعان یک کشور ملت می‌گویند و در هر ملتی گروه‌هایی وجود دارند که از حیث زبان، فرهنگ و سرزمین متمایزند که به این گروه‌ها « قوم » می‌گویند.
در استان گیلان، اقوام مختلفی زندگی می‌کردند که امروزه بر اثر عوامل طبیعی، تاریخی ، سیاسی ، مهاجرت‌ها و ارتباطات وسیع قرن اخیر بین این استان با سایر نقاط کشور ، اثر چندانی از بعضی اقوام مشاهده نمی‌شود. این اقوام عبارتند از:
گیل
دیلم
کادوس‌ها
مادها
کاس‌ها (کاسپین‌ها)
دوربیک‌ها
ـ نام دریای خزر که در زبان انگلیسی ، کاسپین نامیده می‌شود از نام قوم کاسپین گرفته‌شده است و چون دوربیک‌ها در حوالی کوه درفک زندگی می‌کردند نام قله درفک از نام این قوم، گرفته‌شده است.
با این توصیف می‌توان گفت قوم غالب در گیلان گیلک می‌باشد و پس از آن به ترتیب اقوام تالش، ترک، کرد، لر به ترتیب بیشترین جمعیت در استان گیلان را دارا می‌باشد.
گویش مردم گیلان:
گویش گیلکی شامل زبان‌های تالشی و هرزندی و گورانی و گیلکی و مازندرانی و برخی از زبان‌های تاتی و سمنانی می‌باشد و  از دیدگاه تاریخی این زبان‌ها به زبان پارتی (اشکانی) وابستگی دارند.
 گیلکی با زبان پارسی میانه نزدیکی دارد و یکی از زبان‌های ایرانی و یکی از شعب زبان پهلوی است که درواقع به‌عنوان زبان مادری مردم گیلان محسوب می‌گردد. گیلکی خود به چند شاخه تقسیم می‌شود که هرچه به‌طرف شرق و جنوب استان گیلان پیش برویم گویش‌ها با یکدیگر اندکی اختلاف پیدا می‌کنند .
گویش تالشی در قسمت غرب و شمال غرب استان به‌ویژه واقع در مرز ایران و جمهوری آذربایجان ، عده‌ای به این زبان تکلم می‌کنند. این زبان ازجمله زبان‌های شمال غربی ایران است که در زمان‌های قبل (تا حدود قرن 10 هجری قمری) در سرزمین آذربایجان رایج بوده و از آن پس، جای خود را به یکی از گویش‌های ترکی داده است .
در این دیار علاوه بر زبان ملی ( فارسی ) به چندین زبان بومی با گویش‌ها و لهجه‌های مختلف ازجمله گیلکی، تالشی، تاتی و ترکی تکلم می‌کنند که در جنوب استان در شهرستان رودبار اقوام کرد، لر، لک، تات و گیلک و در شمال استان در شهرستان‌های تالش، رضوانشهر، اقوام گیلک، تالش و آذری و در شهرستان آستارا اقوام آذری، گیلک و در سایر مناطق گیلان قوم گیلک مستقرند.
دین و مذهب :
هرچند مذهب در گیلان به تبعه کل کشور شیعه اثنی عشری است ولی از شهرستان‌های شانزده‌گانه آن سه شهرستان رضوانشهر، تالش و آستارا به ترتیب حائز بیشترین جمعیت اهل تسنن اند و تعداد معدودی از ساکنین استان گیلان مستقر در رشت، بندرانزلی، دارای ادیان مسیحی، یهودی و زردشتی‌اند.
------------------------------------------------------------------------------------------
موقعیت جغرافیایی:
استان گیلان یکی از استان‌های شمالی کشور با مساحت 14711 کیلومتر مربع می‌باشد. این استان در 36 درجه و 33 دقیقه تا 38 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 32 دقیقه تا 50 درجه و 36 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار قرارگرفته است.
درازای آن از شمال باختری به جنوب خاوری ، 235 کیلومتر و پهنای آن ، از 25 تا 105 کیلومتر تغییر می‌کند. رشته کوه‌های البرز با ارتفاع متوسط 3000 متر، همانند دیواری در باختر و جنوب گیلان کشیده شده و این منطقه جز از راه دره منجیل، راه شوسه دیگری به فلات ایران ندارد . کمترین فاصله کوه از دریای خزر (در بخش حویق از شهرستان تالش) نزدیک به 3 کیلومتر و بیشترین فاصله آن از دریا (در امام‌زاده هاشم ، مسیر جاده رشت- قزوین) حدود 50 کیلومتر است و از 300 کیلومتر نوار ساحلی برخوردار می‌باشد.
این استان، از شمال به دریای خزر و جمهوری آذربایجان، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌گردد.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری ، استان گیلان دارای 16 شهرستان، 52 شهر و 43 بخش، 109 دهستان و 2583 آبادی دارای سکنه است.
شهرستان‌های استان گیلان عبارتند از : آستارا ـ آستانه‌اشرفیه ـ املش ـ بندر انزلی ـ تالش ـ رشت ـ رضوانشهر ـ رودبار ـ رودسر ـ سیاهکل ـ شفت ـ صومعه‌سرا ـ فومن ـ لاهیجان ـ لنگرود ـ ماسال.
رشت
رشت بزرگ‌ترین شهر استان گیلان است و تلفظ محلی آن «رِشت» به معنای باریدن است. میانگین بارش سالانه در رشت  1.359 میلی‌متر است که سبب شده اولین مرکز استان در زمینه‌ی میزان بارش سالیانه باشد و به نام شهر باران‌‌‌‌‌های نقره‌ای معروف شود.
رشت در سال 2015 به عنوان شهر خلاق خوراکی در یونسکو ثبت شده است که این امر به دلیل وجود 220 خوراکی محلی و تنوع فرآورده‌های غذایی محلی در این شهر است.
پیش از ورود به شهر، پارک جنگلی سراوان و موزه میراث روستایی گیلان و در داخل شهر میدان شهرداری، برج ساعت که نماد شهر رشت است، خانه‌ی میرزا کوچک‌خان جنگلی، عمارت کلاه‌فرنگی، باغ محتشم یا پارک شهر، خانه‌های تاریخی سمیعی و آوانسیان، موزه میرزا کوچک‌خان و موزه رشت از مکان‌هایی هستند که در سفر به این شهر باید دید.
بندر انزلی
بندر انزلی دومین شهر پرجمعیت استان گیلان است. انزلی به دلیل بندر بودن و ارتباط کشتیرانی با سایر شهرهای جهان به دروازه‌ی اروپا شهرت داشته است. در سال 1384 منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی به عنوان یکی از هفت منطقه‌ی آزاد کشور معرفی شد.
انزلی دارای آب و هوای مرطوب و پرباران‌ترین شهر ایران است.
تالاب انزلی وسعتی حدود 20هزار هکتار دارد این تالاب هر سال پذیرای پرندگان مهاجری است که برای گذراندن زمستان  از روسیه و همسایگان شمالی ایران به این تالاب می‌آیند. تالاب سرخانکل بخشی از تالاب انزلی و مسیر رسیدن به نیلوفرهای آبی است.
پل تاریخی غازیان، برج ساعت(مناره انزلی)، کشتی میرزاکوچک‌خان، کاخ موزه میان‌پشته، بلوار ساحلی، گورستان لهستانی‌ها، بنای حافظیه‌ی انزلی و شنبه‌بازار از مناطق دیدنی در بندر انزلی به شمار می‌روند.
آستارا
آستارا شمالی‌ترین نقطه استان گیلان و هم‌مرز با جمهوری آذربایجان است. آستارا از یک‌سو به رشت و  انزلی، از یک‌سو به اردبیل و گردنه حیران و از سوی دیگر به جمهوری آذربایجان و باکو می‌رسد.
گردنه‌ی حیران، ساحل صدف، بازارچه ساحلی، تالاب استیل، چشمه آب‌گرم کوته کومه و آبشار لاتون، آستارا را به مقصد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است.
تالش
تالش نام یکی از اقوام ایرانیست که سکونت‌گاه آنها از جمهوری‌آذربایجان شروع می‌شود و تا گیلان و اردبیل ادامه دارد.
شهرستان تالش از یک‌سو به کوه‌های مرتفع تالش می‌رسد و از یک‌سو به جلگه‌ای در کنار دریا که همین باعث تنوع آب‌وهوایی و پوشش گیاهی در این منطقه شده است.
تالش رتبه نخست تولید ماهیان خاویاری را در کشور داراست. تنباکو، کیوی، اَزگیل و عسل از محصولات مهم این شهر است.
جنگل گیسوم، پارک جنگلی سیاه‌داران، سورتمه ریلی، ییلاقات مریان و آق‌اولر، ییلاقات سوباتان، جاده اسالم به خلخال و آبشار ویسادار، منطقه تالش را به انتخاب بسیاری از گردشگران در فصل‌های بهار و تابستان تبدیل کرده است.
لاهیجان
در مورد وجه تسمیه‌ی لاهیجان نظریات متفاوتی وجود دارد عده‌ای می‌گویند لاهیجان معرب‌شده‌ی لاهیگان است، لاهیگ به معنای بافتنی‌ست و آن هم پسوند مکان است؛ پس لاهیجان یعنی شهر بافندگان و نساجان.
نظر دیگری هم وجود دارد که می‌گوید «لاه» در زبان پهلوی به معنای ابریشم است و «جان» پسوند مکان است پس معنای لاهیجان شهر ابریشم است.
لاهیجان به دلیل داشتن باغات چای در ایران شهرت دارد. اولین بار کاشف‌السلطنه چای را از هند به ایران آورد و آب‌وهوای لاهیجان را مناسب کشت چای دید.
 اماکن دیدنی لاهیجان شامل آبشار شیطان‌کوه، مرداب سوستان، پارک جنگلی میرصفا، بقعه شیخ زاهد، بقعه چهرپادشاه، پل حشمتی لاهیجان، مسجد جامع، موزه چای، مسجد اکبریه، حمام گلشن و استخر لاهیجان است.
فومن
درباره وجه تسمیه‌ی فومن گفته شده که فومن یک واژه‌ی باقی‌مانده از زبان ایران باستان است و از دو بخش «فو» یا «پو» و «من» تشکیل شده است. «پو» یا «پویی» در زبان اوستایی به معنی پناه دادن و «من» به معنای اندیشیدن است؛ پس فومن به معنای پناهگاه اندیشمندان است.
فومن را به دلیل مجسمه‌های زیادی که در آن وجود دارد با نام شهر مجسمه‌ها می‌شناسند. فومن همچنین درخت‌های چنار بسیاری دارد که جلوه‌ی خاص آن است. شهر پلکانی ماسوله و قلعه رودخان از جاذبه‌های اطراف فومن هستند.

شهرستان					مرکز
ردیف	نام	جمعیت	تعداد بخش	تعداد شهر	مرکز	جمعیت مرکز	درصد نسبت به کل شهرستان
1	آستارا	91257	2	2	آستارا	28742	3.61
2	صومعه سرا	125074	3	3	صومعه سرا	41975	4.94
3	شفت	54226	2	2	شفت	18416	2.14
4	املش	43225	2	2	املش	15306	1.71
5	آستانه اشرفيه	108130	2	2	آستانه اشرفيه	38824	4.27
6	بندرانزلي	139016	1	1	بندرانزلي	48193	5.49
7	تالش	200649	4	5	تالش	61055	7.93
8	رشت	956971	6	7	رشت	321703	37.81
9	رودبار	94720	4	7	رودبار	31146	3.74
10	رودسر	147399	4	5	رودسر	51586	5.82
11	فومن	92310	2	3	فومن	31209	3.65
12	لنگرود	140686	3	5	لنگرود	49351	5.56
13	لاهيجان	167544	2	2	لاهيجان	58378	6.62
14	رضوانشهر	69865	2	2	رضوانشهر	22246	2.76
15	سياهكل	46975	2	2	سياهكل	16351	1.86
16	ماسال	52649	2	2	ماسال	16901	2.08

وضعیت اقتصادی و اجتماعی استان
 وضعیت اقتصادی
صنایع مهم این استان از نظر تأمین مواد اولیه وابسته به کشاورزی و جنگل می باشد . زیرا این ناحیه دارای کشاورزی پر رونق و جنگل های وسیع و انبوه می باشد. صنایع مهم این استان شامل صنایع غذایی، ریسندگی و بافندگی و چوب و کاغذ است. بدلیل فراوانی جنگل ها در استان گیلان صنایع چوب و کاغذ چوکا در تالش از صنایع مهم گیلان و حتی کشور می باشد. همچنین صنایع دستی نظیر سبدبافی ، حصیربافی و تولید وسایل و اشیاء چوبی نیز از دیگر منابع اقتصادی و کسب د استان گیلان به عنوان یکی از زیباتــرین استان های کشور به لحاظ جاذبه های طبیعی و گردشگری یاد می شود و سالانه میلیون هانفر گردشگر به گیلان رو می آورند . گیلان سرزمین طلای سبز از دیدگان بسیاری از دوستــداران تاریخ و طبیعت به دور مانده است . این استــان طبیعت و گردشگری با بیش از 14 هزار کیلومتر مربع مساحت دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی کم نظیری چون جنگل های انبوه ، شالیزارهای وسیع ، زیستــگاههای پرنده ها و آبگیرها و رودها، سواحل چشم نواز دریای خزر، پارکهایی وسیع و انواع گیاهان کم یاب است. جغرافیای سبز گیلان مجموعه ای است بی بدیل از شاهکارها و مواهب خدادادی حاصل دریای همیشه آبی خزر تجلی یافته در آیینه امواج نیلگون کرانه های دل انگیز، جلگه ها، کوهپایه های جنگلی با گستره سبز شالیزارهای برنج، عطر خوش مخمل سبز بوته های چای، ییلاقات مصفا و رودخانه هایی زلال و پر پیچ و خم که شاید در خارج از این استان تنها بتوان همه این بهشت چشم را با هم تنها در رویایی شیرین تصور کرد. از سوی دیگر سیمای میراث فرهنگی این سرزمین به عنوان مامن اقوام آریایی از بزرگترین گاهواره تمدن و فرهنگ هزار ساله بشری است که همچنان دارای آثار ارزشمند تاریخی فرهنگی بجای مانده ازگذشتگان، هنرهای سنتی و صنایع دستی با قدمت هزارساله است.
صنایع در گیلان نیز از قدمت زیادی برخوردار است، که از پرورش کرم ابریشم در عهد باستان آغاز و با کشت برنج، چای، توتون، صید و عمل آوری انواع ماهی، تولید و صدور خاویارادامه دارد. امروز شاید کمتر ایرانی و یا شاید هم کمتر گردشگر خارجی را بتوان سراغ گرفت که نام برخی از جاذبه های طبیعی و گردشگری گیلان چون شهرک تاریخی و باستانی ماسوله، تپه ها و جام مارلیک، تالاب بین المللی بندر انزلی و یا قلعه رودخان را نشنیده باشد. جاذبه های گردشگری این استان آنقدر زیاد است که تقریبا جایی نیست که برای یک مسافر خالی از لطف و جذابیت باشد. شالیزارهای برنج، خانه های روستایی با سقفهای پوشیده از شالی، بازارهای هفتگی، لباسهای محلی، دریا و سواحل آن، باغهای چای و زیتون، ابنیه تاریخی، بقعه های امامزاده ها، آرامگاه شخصیتهای علمی و فرهنگی و موزه و آثار باستانی همه و همه خبر از ایجاد انگیزه برای گردشگر است. این استان علاوه بر این جاذبه ها به برکت مهاجرت سادات علوی در قرون اولیه اسلام دارای جاذبه های مذهبی زیادی نیز می باشد از برکت وجود این بقاع متبرکه اقتصاد منطقه رونق یافته که گواه آن وجود بازارهای محلی در کنار بقاع متبرکه است، بازارهایی که علاوه بر ارتقاء وضعیت اقتصادی مجاورین ، امکان جذب زائرن و گردشگران غیربومی را نیز فراهم می کند که نمونه بازر آن روستای امام زاده هاشم درمنطقه سراوان است .
بارگاه رفیع سیدجلال الدین اشرف برادر امام رضا (ع) در آستانه اشرفیه، خواهر امام رضا و دانای علی در رشت، امامزاده هاشم در جاده رشت، تهران و شاهزاده ابراهیم در شفت از مهمترین مکانهای مذهبی استان گیلان است که هر ساله پذیرای صدها زائر بومی و غیر بومی است.
همچنین، آرامگاه میرزا کوچک جنگلی در رشت، آرامگاه دکتر معین در آستانه اشرفیه، بقعه شیخ زاهد در لاهیجان، بقعه متبرکه سبز قبا، امامزاده میرزا و پیر جلودار در فومن، بقعه شیخ تاج الدین محمود خیری، مرقد مطهر امامزاده سید قاسم (س) و سید ابراهیم ( س) در آستارا، بقعه بی بی حوریه در انزلی و بقعه شاه شهیدان در سیاهکل مکانهای دیدنی و زیارتی با جذابیتهای خاص خویش، گردشگران را برای بازدید به سوی خود فرا می خوانند.
استان گیلان علاوه بر آثار تاریخی و مذهبی دارای 565 هزار هکتار جنگل و 224هزار هکتار مرتع طبیعی است که مانند کمربندی سبز از سواحل چابکسر شروع و تا سواحل آستارا امتداد دارد. وجود تالابهایی مانند تالاب خطیب گوران و کهنه گوراب فومن، مرداب بندر کیاشهر، مرداب استیل آستارا، تالاب بین المللی انزلی، توقفگاه و پناهگاه هزاران پرنده زیبا و رنگارنگ دریایی و قوهای سپید، تالاب زیبای امیرکلایه لاهیجان با انواع پرندگان دریایی، آبشار پره سره هشتپر، تالاب زیبای زربیجار با پوشش گیاهی مردابی زیستگاه پرندگان مهاجر املش، تالاب سیاه درویشان و نرگستان صومعه سرا مانند طاووسی زیبا پرهای افسونگر خود را برای پذیرایی از مسافران گسترده است.
مزیتهای جغرافیایی اقتصادی
 برخورداری از موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر کریدور نوستراک
همجواری با کشورهای آسیای میانه از طریق خاکی و آبی
برخورداری از منابع طبیعی و جنگلهای انبوه و اقلیم مستعد و خاک حاصلخیز کشاورزی و تالاب منحصر بفرد انزلی و سواحل زیبای دریایی
جاری بودن رودخانه های دائمی و پرآب سفیدرود، پل رود، کرگانرود، شفارود و ...
وجود منطقه آزاد تجاری انزلی
قطب تجاری و کشاورزی از دیرباز تا کنون
آب و هوای معتدل و طبیعت زیبا
دسترسی دریایی به بنادر آستاراخان و لاکان روسیه
مزیتهای تولیدی و اقتصادی
 یکی از قطبهای صنعتی کشور، بویژه در صنایع تبدیلی کشاورزی و دریایی و صنایع دارویی و سلولزی و نساجی (جزو ده استان اول کشور)
برخورداری از مواد اولیه برای توسعه صنایع تبدیلی
وجود صنایع بزرگ همچون کاغذ و نساجی و فولاد
وجود شهرکها و نواحی صنعتی در نقاط مختلف استان
نیروی کار ماهر و تحصیل کرده و آماده کار در بخشهای مختلف اقتصادی و همچنین نیروی کار ارزان
منابع انرژی مصرفی ارزان نظیر آب، برق، گاز و ...
مزیتهای زیرساختی
وجود 4 نیروگاه برق لوشان و رشت و نیروگاه آبی منجیل و نیروگاه بادی منجیل و شبکه های وسیع توزیع و انتقال برق در استان
مخازن ذخیره سوخت تا 200 میلیون لیتر، نفت سفید، بنزین و نفت گاز جهت سوخت رسانی به گیلان، اردبیل و غرب مازندران
برخورداری از شبکه های وسیع حمل و نقل جاده ای، فرودگاه بین المللی رشت و بنادر انزلی و آستارا
وجود بازارچه مرزی مشترک با کشور آذربایجان
وجود دانشگاهها و مراکز آموزش فنی و حرفه ای و موسسات تحقیقاتی صنعتی و کشاورزی تامین کننده نیروی انسانی ماهر و متخصص در استان
اجرای برنامه اتوماسیون اداری و ایجاد ساختار فیزیکی و سخت افزار لازم برای توسعه تکنولوژی اطلاعات (ICT) در مرکز اصلی استان
آزاد راه در شرف احداث قزوین – رشت
طرح احداث راه آهن قزوین – بندرانزلی
امکانات بندری و کشتیرانی در منطقه انزلی
مزیتهای تجاری خدماتی
وجود مرکز خدمات سرمایه گذاری در استان
طرح در شرف احداث نمایشگاه دائمی عرصه خدمات و کالا
برخورداری از شبکه وسیع موسسات مالی، پولی و اعتباری (دولتی و خصوصی(
وجود تشکلهای دولتی و خصوصی در حوزه خدمات بازرگانی و اقتصادی نظیر اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، خانه صنعت، انجمن مدیران صنایع و ...
وجود دو گمرک در انزلی و آستارا و همچنین گمرک فرودگاه رشت
برخورداری از سیلوها، انبارها و سردخانه های مناسب
امکان واگذاری زمین برای سرمایه گذاری فعالیتهای اقتصادی
امکان دسترسی به بازار 300 میلیون نفری کشورهای آسیای میانه
 وضعیت اجتماعی استان
گیلان که در اوستا از آن به نام -وارنا نام برده می شود مرکز باستانی اقوام مختلفی است که معروفترین آنان دو نوع گیل و دیلم هستندیونانیان این سرزمین را کادوسیان می نامند. بعضی از محققین کادوسیان را از بومیهای ایران قبل از آمدن آریاییها به این سرزمین می دانند . بنا به گفته دیاکوئوف روسی قریب به سه هزار سال پیش، سرزمینهای پرجنگل کاسپیان کادوسیان و گیلان (گیلها) در شمال خاک ماد قرار داشته است. گیل ها به تدریج با کادوسی ها بصورت تیره واحدی درآمدند. گیل ها در دوره حکومت مادها نیز کاملاً مستقل بودند؛ کورش هخامنشی با کمک گیل ها دولت ماد را منقرض کردگیلان در قرون اول و دوم هجری پناهگاه علویان و محل امنی برای آنان بوده است . علویان با مردم خوش رفتاری نموده و در سختی ها با آنان همدردی می کردند .گیلان در اواخر دوره قاجاریه، ترقی و پیشرفت زیادی کرد و به صورت دروازه اروپا درآمد و در نهضت مشروطه نیز گیلانیان نقش مهمی در به ثمر رساندن انقلاب داشتند.مردم گیل همواره مردمی آزاده بوده اند خاورشناسان بزرگ گیلان و سرزمین های ساحل جنوبی دریای کاسپین را دارای تمدن3 هزار ساله دانسته و برخی از آنان به وجود تمدنی بزرگ در املش و دیلمان اشاره دارند. در مورد نخستین تمدنهای تشکیل شده در سرزمین گیلانی می تواند از تمدن مارلیک نام برد.آثار بدست آمده از منطقه تالش نیز حکایت از وجود تمدنی عظیم در این منطقه را دارد که جایگاه کادوسی ها یا تالشی هاست، در نوشته های دوره ساسانی و کتب تاریخی اوایل اسلام کمتر به نام گیلان بر می خوریم. در آن زمان این منطقه با نام دیلم پر آوازه بوده است. گیلان سرزمین جنگل و باران، سرزمین برنج و زیتون و نوغان بستر رودهای خروشان آرمیده در دامن پر مهر دریای کاسپین سرشار از زیبائیها و دیدنیهاست. زبان مردم گیلان زیبا و دلنشین گیلکی است و در بخشهایی از این سرزمین گویشهای تالشی و ترکی نیز رایج می باشد. گیلان سرزمینی با تنوع قومی و گویشی است و گوناگونی و تنوع فرهنگی آن بیش از هر جای دیگر ایران دیده می‌شود.گیلک‌ها در سرتاسر مناطق جلگه‌ای گیلان پراکنده‌اند و به کشاورزی اشتغال داشتند و اولین اقوام ساکن در گیلان بوده‌اند. گالش‌ها هم که تیره‌ای از گیلک‌ها هستند، در مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای زندگی و با دامداری امرار معاش می‌کنند. فرهنگ این مردم بسیار بکر و دست نخورده است. بسیاری از آیین‌ها و اعیاد باستانی همراه با گاهشمار دیلمی و موسیقی فولکلور هنوز که هنوز است در میان آنها رواج دارد. تات‌ها نیز در مناطق جنوبی گیلان بویژه در رودبار و آبادی‌های تابعه آن زندگی می‌کنند. این قوم نیز زبان و فرهنگ و آیین‌های ویژه‌ای دارند که برخی از آنها از دوران کهن به جا مانده است. جدا از محققان بومی و ایرانی، محققان اروپایی و امریکایی نیز گیلان را محل خوبی برای گردآوری فرهنگ مردم دیده‌اند. نخستین مطالعات گیلان‌شناسی به وسیله اروپایی‌ها صورت گرفته است. پیش از آن بررسی و تحقیق همه‌جانبه‌ای درباره گیلان تالیف نشده بود. الکساندر خودزکو در سال‌های 1806میلادی به بعد در عصر محمدشاه قاجار به عنوان کنسول روسیه در رشت خدمت می‌کرد. اقامت چند ساله او در گیلان و آشنایی‌اش با فرهنگ و زبان مردم گیلان وی را برانگیخت تا درباره فرهنگ مردم گیلان به مطالعه و پژوهش بپردازد. کتاب سرزمین گیلان تک‌نگاری درباره گیلان است. وی همچنین ترانه‌های فولکلور گیلان را جمع‌آوری و به چاپ رسانده است. پس از او ه. ل. رابینو، کنسول‌یار انگلیس در گیلان که در سال‌های 1812 1806 میلادی در گیلان بوده به پژوهش درباره فرهنگ گیلان دست یازید و کتاب ولایات دارالمرز گیلان ایران را تالیف کرد. او همچنین چند کتاب دیگر درباره فرهنگ فولکلور گیلان نوشت و به گردآوری فرهنگ اقوام ساکن در ایران علاقه نشان داد. کتاب‌های ورزش‌های باستانی گیلان، ترانه‌های گیلکی، داستان‌ها و و چند کتاب دیگر حاصل تلاش اوست. کریستیان برومبرژه هم درباره مسائلی چون معماری و مسکن در جامعه روستایی، آشپزی، باورداشت‌های مردم گیلان، زندگی و اقتصاد روستاییان به مطالعه و تحقیق پرداخت و کتاب‌ها و مقالات متعددی از او در مجلات معتبر جهان به چاپ رسیده است. بجز اینها، برخی از مردم‌شناسان ژاپنی، کره‌ای و امریکایی در جامعه گیلان به مطالعه پرداخته اند . برگ زرین تاریخ و فرهنگ گیلانی ها به مبارزات مردمی و ظلم ستیزی آنان علیه استبداد داخلی و استعمارخارجی می باشد که می توان به قیام دهقانان علیه مالکان بزرگ که منجر به حکومت های محلی سلسله کیا در گیلان شد، سال 1039 هـ ق قیام غریب شاه یا عادلشاه علیه شاه صفی، قیام سال 1045 مردم علیه استنکو از فرماندهان روسی که منجر به فرار او شد و قیام مردم گیلان به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی تنها گوشه ای از مبازرات ضداستکباری مردم شجاع گیلان می باشد. گیلانیان در عالم اسلام نیز با گرویدن به مذهب تشیع ارادت خود را به این خاندان نشان دادند بطوریکه گیلان مامن و پناهگان سادات علوی گردید.
------------------------------------------------------------------------------------------
آب و هوا و جاذبه های گردشگری:
آب و هوا:
سراسر استان گیلان به گونه ای خاص و شگفت انگیزمرطوب و سرسبز است. چراکه جریانات جوی غالب شمالی-جنوبی، بر فراز دریا مرطوب شده، توسط مانع قوی‌البرز بالا رفته و در منطقه به جا می مانند در نتیجه تمام سال در جلگه و کوهپایه شمال غربی رشته کوه باران وجود دارد. بارش در پاییز وقتی که ناپایداری جوی در بالاترین حد خود هست، در حداکثر بوده، در زمستان و اوایل بهار متوسط است. و در تابستان به حداقل می رسد.
گونه‌های گیاهی و جانوری
استان گیلان پوشش گیاهی غنی خود را مدیون ممتاز بودن اقلیم و آب و هوای معتدل و مرطوب خود است. ناحیه رویشی هیرکانی همچون نواری سبز، حاشیه جنوبی دریای خزر و نیمرخ شمالی رشته کوه البرز را پوشانده‌است. این ناحیه رویشی به خاطر حاصلخیزی خاک، تغییرات دما و بارندگی‌های متعدد، حاوی گونه‌های گیاهی زیادی است.
جنگل‌های سالم و دست نخورده این منطقه، کمربندی از درختان خزان‌کننده دوران سوم زمین‌شناسی را تشکیل داده اند. این جنگل‌ها که به جنگل‌های مرطوب یا کاسپی نیز معروفند، ارزش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی زیادی دارند و میراث طبیعی جهانی محسوب می‌شوند. این جنگل لایه دار است و دارای لایه‌ای از درختان خیلی بلند مثل بلند مازو، درخت آزاد و انجیلی و انواع رایجتر افراو نارون؛ لایه‌ای از درختان کوچکتر مثل لیلکی، کلهو، و شبخسب، شمشاد در مناطق سایه دار و همه انواع درختان میوه وحشی؛ و یک زیربوته با بته‌هایی مثل جل، خاس، خزه، تاک وحشی، پیچک، و دیگر گیاهان خزنده است.
در کوه‌های با ارتفاع متوسط، درختان بلوط، نم دار، افرا و نارون می رویند. شهرهای رودبار و منجیل به لحاظ پوشش گیاهی ویژه طبیعی و کشاورزیش یعنی جنگلهای سروبسیار تنک و درختان زیتونش منحصر به فرد است. سوسن چلچراغ در عمارلوی رودبار از گونه‌های منحصر به فرد در استان گیلان است.
گیاهان و جانوران تالاب انزلی
تالاب انزلی، به دلیل وجود گیاهان، جانوران و شکل بستر، ارتباط با دریا و سیستم رودها دارای محیط زیستی خاص است. گیاهان تالاب به سه دسته گیاهان غوطه ور، شناور و حاشیه‌ای تقسیم می‌شوند. معروف‌ترین گیاه تالاب انزلی که دارای شهرت جهانی است لاله مردابی نام دارد که تالاب را به این دلیل تالاب لاله مردابی می‌خوانند. حواصیل‌ها، اردک سانان، مرغابی سانان، کشیم شانه‌دار بزرگ، کشیم سیاه گردن، یلوه کوچک، کاکایی از پرندگان این تالابند.
پوشش انبوه گیاهی گیلان زیستگاه گونه‌های وحشی چون پلنگ، آهو و بز کوهی بوده که امروزه به دلیل گسترش شکار غیرمجاز این‌گونه‌ها تا مرز انقراض پیش رفته‌اند. گیلان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های مرالیا گاو کوهی، یکی از سه گونه گوزن موجود در ایران و بزرگترین گونه آن، است که در جنگل‌های مناطق کوهستانی زندگی می‌کند.
دیگر گونه منحصر به فرد و کمیاب در گیلان، سمندر باله دار جنوبی است که از اهمیت جهانی برخوردار است.و هر ساله هزاران مسافر برای دیدن این زیبایی ها به گیلان سفر کرده و در بیشتر مواردبا خرید ویلا در زیباکنار این امکان را برای خود فراهم میکنند تا بتوانند هر زمان که میخواهند از این موهبت الهی نهایت استفاده را کنند.
ساختن ویلا های مدرن و شیک با توجه به موقعیت جغرافیایی گیلان توسط مهندسین خبره شرکت انبوه سازان مدرن سازه این شانس را به حامیان و گردشگران طبیعت گیلان میدهد تا با فراغی آسوده سر به دامان طبیعت گذارند و لذت آرامش ماندگار را تجربه کنند.
گیاهان دارویی استان گیلان
جنگل‌ها و مراتع این ناحیه، زیستگاه گونه‌های متنوعی هستند که در حدود ۲۵ درصد آنها جزو خانواده‌ی گیاهان دارویی هستند. در ادامه با تعدادی از آنها آشنا می‌شویم.
گل گاوزبان
از شناخته‌شده‌ترین گیاهان دارویی است که بومی استان گیلان است و در ارتفاعات البرز غربی به صورت خودرو می روید.
از گل‌های خشک‌شده‌ی این گیاه، شکل دمنوش استفاده می‌شود.
زولنگ
این گیاه خاردار بومی نواحی شمال ایران است و چوچاق نیز نامیده می‌شود و از تیره‌ی چتریان است.برگ‌های نرم و لطیف آن هم مصرف غذایی و هم مصرف دارویی دارد.
عروسک پشت پرده
کاکنه نام دیگر این گیاه است. در فصل پاییز، تحت تاثیر فعالیت باکتری سلولزخوار، کاسه‌گل تجزیه می‌شود و فقط رگبرگ‌های آن به شکل تور سفیدرنگ ظریفی باقی می‌ماند به صورتی که میوه‌ی درون آن نمایان می‌شود. علت نامگذاری گیاه به عروسک پشت پرده، همین شکل پاییزی میوه و گل آن است.
کوله‌خاس
کوله خاس درختچه‌ی جنگلی کوچکی است که سایه‌پسند بوده و خزان ندارد.گل‌های بسیار کوچک به رنگ سفید مایل به سبز و میوه‌ی کروی قرمز دارد. ریشه‌ی ضخیم، افقی و منشعب کوله‌خاس برنگ خاکستری بوده و خواص دارویی دارد از این رو در سال‌‌های اخیر به دلیل خواص منحصر به فردش صادر می‌شود.
آقطی سیاه
انگور کولی نیز به آن می گویند و درختچه‌ای است که در نواحی مرطوب و سایه‌دار رشد می‌کند و ارتفاع آن در نواحی مساعد به ۱۰ متر هم می‌رسد.میوه‌‌های این درختچه، اواخر پاییز می‌رسند و فقط به صورت پخته قابل استفاده است. قسمت‌های مختلف آقطی سیاه، گل، برگ، میوه، ریشه و پوست داخلی ساقه خواص دارویی دارند.
گل ساعتی
بوته‌ای همیشه سبز که به دلیل داشتن ساقه‌هایی بلند و بالارونده، رشد سریعی دارد. برگ و میوه‌ی گل ساعتی خواص دارویی و طبعی گرم دارد.
غافث
در مناطق سایه‌دار رشد می‌کند، ساقه‌های صاف و پوشیده از کرک دارد. برگ‌های این گیاه از نوع مرکب هستند و هر کدام از ۵ تا ۹ برگچه‌ی بزرگ و کنگره‌دار تشکیل شده‌اند.برگ‌های خشک شده و سرشاخه‌های گل‌دار گیاه غافث، که در طب سنتی به دوای جگر معروف است، خواص دارویی و طبعی گرم و خشک دارد.
اقامت‌گاه‌ها
هتل‌های اردیبهشت، کادوس، پردیس و پامچال در شهر رشت، هتل سفیدکنار انزلی، اقامت‌گاه میکال در روستای میکال سیاهکل، دیلمای در روستای تازه‌آباد جنگاه، کلبه‌ی روستایی باغچه مریم در اطاقور، مجتمع اقامتی روستای پونل، لوتکا در جاده انزلی به کیاشهر فقط تعداد محدودی از اقامت‌گاه‌های فراوانی هستند که در این استان قرار دارند.
غذاهای محلی
گیلان به دلیل داشتن ماهی، زیتون و انواع سبزی‌های محلی، لیست بلند بالایی از غذاهای خاص دارد. از مهم‌ترین غذاهای محلی گیلان می‌توان به میرزاقاسمی، باقلاقاتق، تُرشِ‌تَره، اناربیج، کال کباب، مرغ فسنجان یا مرغ لاکو، واویشکا، ترش‌شامی، شِش‌انداز، سیرابیج، سیرقلیه و بورانی بادمجان اشاره کرد.
رستوران‌ها
اگر به دنبال رستوران‌های شیک و امروزی‌تر هستید رستوران‌های رازقی، گرند و مس در رشت گزینه‌های مناسبی هستند اگر بخواهید غذاهای محلی گیلان را امتحان کنید شورکولی، میرزا و گیله‌زن را در رشت از دست ندهید.
طرفداران کباب و ماهی حتما باید سری به دستک در اطراف کیاشهر بزنید. در روبنه و نازسرا هم کباب‌های متری طبخ می‌شود.
رستوران پرستو در صومعه‌سرا، کبابی سعید و دوستان در انزلی و رستوران زیبا در لاهیجان هم غذاهای باکیفیتی به مشتری‌هایشان ارائه می‌دهند.
صنایع دستی
در هر بخش از گیلان صنایع‌دستی خاصی رواج دارد برای مثال سفال‌گری در املش، شال‌بافی در تالش، چارق‌دوزی در ماسوله و ابریشم‌بافی در لاهیجان رواج دارد. حصیربافی و مصنوعات چوبی از دیگر صنایع‌دستی گیلان است.
سوغات
نوع اقلیم و آب‌وهوای این منطقه باعث شده که محصولات کشاورزی و دامی بسیاری در آن به عمل آید.
چای، برنج، زیتون رودبار، انواع ماهی تازه، ماهی دودی و شور، بادام زمینی، مرکبات، کلوچه فومن، رشته‌خشکار و عسل از سوغاتی‌های این استان است.
مراسم و آداب ‌و رسوم سنتی در استان گیلان:
در گیلان، آداب و رسوم زیادی به خصوص در استقبال از نو شدن سال وجود داشته است که برخی از آن‌ها کم‌رنگ شده و فقط در مناطق روستایی به حیات‌شان ادامه می‌دهند.
نوروز خوانی:
نوروز خوانی از مراسم آخر هر سال در گیلان است. نوروزخوانی که هم‌اکنون نیز کم ‌و بیش رواج دارد، در گیلان نماد ورود بهار و خیر و برکت است. برای این کار گروهی نوروزخوان در کوچه و خیابان به راه می‌افتند و اشعاری می‌خوانند. از معروف‌ترین این اشعار می‌توان به "دوازه امام" و "عروس گوله" اشاره داشت.  
اغلب نوروزخوانان نخست دوازده امام را می‌خوانند و وقتی به قسمت ترجیع‌بند می‌رسند، آن را دو نفری تکرار می‌کنند و بعد نوروز و نوسال می‌خوانند.
عروس گوله:
نمایش "عروس گوله" نیز از دیگر مراسم قبل از حلول سال نو به شمار می‌رفت. این نمایش همراه با آواز ریتمیک دارای مفاهیم اخلاقی و آیینی خاصی بود. بازیگران این نمایش معمولاً سه نفر بودند و به نقش غول، پیربابو و ناز خانم ظاهر می‌شدند. نقش ناز خانم را بیشتر مواقع پسر جوانی که لباس زنانه پوشیده بود اجرا می‌کرد.
گل گل چهارشنبه:
از دیگر مراسم کهن ایرانیان که در گیلان هم با بعضی تغییرات جزیی به آن می‌پردازند، "چهارشنبه‌سوری" است که در غروب آخرین سه‌شنبه سال و در شب چهارشنبه انجام می‌شود. به این منظور خار، بوته، گون و کاه جمع‌آوری می‌شد و با درست کردن پشته‌هایی که معمولاً رو به سمت قبله می‌نهادند و سپس آتش زدن آن‌ها، از روی آتش می‌پریدند.
 سیزده سال:
آخرین مراسم نوروز، سیزده سال است. در این روز مردم گیلان بیشتر به کنار رودخانه‌ها و در دل جنگل‌ها می‌روند و به‌صورت گروهی، آخرین روز نوروز را گرامی می‌دارند. دختران گیلانی در این روز سبزه گره می‌زنند. این مراسم معمولاً با بندبازی، کشتی گیله‌مردی و نواختن ساز و نقاره همراه است.
 شب چله:
شب چله از مراسم باستانی ایران، در گیلان هم از منزلت خاصی برخوردار است. شب اول دی‌ماه هر سال را اهل خانواده و خویشان و گاه همسایه‌ها گرد هم می‌آیند تا آیین شب چله را برگزار نمایند. برای مراسم شب چله، معمولاً خوردنی‌ها و تنقلات و آجیل زیادی فراهم می‌آورند. هندوانه به سفره این شب رنگ و بویی دیگر می‌بخشد و به قولی اگر هر کس در شب چله هندوانه بخورد، در تابستان احساس تشنگی نمی‌کند.
عزاداری ماه محرم:
مردم گیلان نیز همچون مردم سایر مناطق ایران، آداب و رسوم ویژه‌ای برای سوگواری حسین بن علی (ع) دارند. مردم سعی می‌کنند  تا در روزهای نهم و دهم محرم، به زادگاه خود بروند و در جمع بستگان و آشنایان خود در مراسم عزاداری شرکت کنند. روضه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، چهل‌منبر، شام غریبان، تعزیه‌خوانی و ... ازجمله مراسم عزاداری در ماه محرم مردم گیلان است.
کشتی گیله‌مردی:
این کشتى یادگار دلاوری‌های مردم این خطه است که همچنان پابرجاست و ریشه در تاریخ دارد. کشتى‌گیران «گیله‌مرد» مراتب خاصى نظیر «تنگوله» (نوچه)، پهلوان، سرپهلوان، یا میاندار، دارند.
 این کشتى در محوطه‌اى محصور به ‌نام «یسمبر» یا «سنبره» میدان برگزار مى‌شود. کشتى گیله‌مردى بیشتر در تابستان و اعیاد و عروسی‌ها انجام مى‌شود. کشتى‌گیران شلوارهایى به‌نام «لاسپار» به ‌پا دارند که بالاتنه آن برهنه است و ابتدا برای احترام آن را به حضار نشان مى‌دهند؛ سپس با حرکات نمایشى قدرت خویش را به رخ حریفان مى‌کشند.
لافند بازی:
این روش به نام‌های مختلف سن بازی ،دار بازی،ریسمان‌بازی ،لافند بازی و بندبازی در ایران رواج داشته است.نقش‌های ایفاگر در این ورزش عبارتند از :بندبازیا پهلوان،یالانچی که وردست پهلوان است،دهل و ناقاره زن.در این بازی که به هنگام جشن‌های مختلف و با دعوت اهالی برگزار می‌گردد؛پهلوان با ذکر دعا به درگاه خداوند بالای لافند ابریشمی می‌رود و با چوبی که با آن تعادلش را حفظ می‌کند بر روی لافند راه می‌رود.در میان یالانچی در زیر لافند صورتش را سیاه می‌کند و حرکاتی را انجام می‌دهد که باعث خنده افراد می‌شود.ناقاره زن هم با آهنگ‌های شاد محلی مردم را هیجان‌زده می‌کند.
روستای زیبای حیران:
حیران ، نام روستایی است در استان گیلان است این روستا در فاصله ۲۰۳ کلیومتری رشت مرکز استان قرار دارد.جمعیت رسمی این روستا حدود ۸۰۰ خانوار است.
این روستا به دلیل زیبایی طبیعی آن، به عنوان یکی از منطقه‌های نمونه گردشگری در ایران به شمار می‌رود و با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب در سالیان اخیر، مورد توجه گردشگران قرار گرفته و ساخت و ساز بناهای تفریحی و گردشگری در آن افزایش یافته‌است.
از مهمترین جاذبه‌های گردشگری این روستا، گردنه حیران است که در مسیر راه ارتباطی آستارا – اردبیل قرار گرفته‌است. این گردنه که آخرین منطقه حفاظتی استان گیلان می‌باشد، از یک طرف مشرف به کوه‌هایی است که پوشیده از جنگل‌های انبوه‌است و از سویی مشرف به دره‌ای نه چندان عمیق که از میان آن رود آستارا، آقچای عبور می‌کند این رود تعیین کننده مرز استان گیلان ایران و کشور آذربایجان است.
این گردنه در بیشتر زمانها در زیر پوششی از مه قرار دارد و از نظر طبیعی دره‌ها و کوهپایه‌های آن، پوشیده از گل‌ها و گیاهان جنگلی و مرتعی هستند. با این وجود این گردنه چندان مرتفع نیست و ارتفاع بلندترین نقطهٔ آن از سطح آبهای آزاد تنها حدود ۱۵۰۰ متر است؛ در واقع علت اصلی مه تقریباً دائمی گردنهٔ حیران رطوبت دریای خزر است، نه ارتفاع زیاد این گردنه. گردنه حیران از این نظر نیز اهمیت دارد که یکی از روستاهای تاریخی و ییلاق بزرگترین خوانین آستارا و قشلاقهای غربی و شمالی این شهرستان در گذشته بوده‌است.
گردنه حیران:
از مهمترین جاذبه‌های گردشگری این روستا، گردنه حیران است که در مسیر راه ارتباطی آستارا – اردبیل قرار گرفته‌است. این گردنه که آخرین منطقه حفاظتی استان گیلان می‌باشد،از یک طرف مشرف به کوه‌هایی است که پوشیده از جنگل‌های انبوه‌است و از سویی مشرف به دره‌ای نه چندان عمیق که از میان آن رود آستارا عبور می‌کند این رود تعیین کننده مرز استان گیلان ایران و کشور آذربایجان است.
این گردنه در بیشتر زمانها در زیر پوششی از مه قرار دارد و از نظر طبیعی دره‌ها و کوهپایه‌های آن، پوشیده از گل‌ها و گیاهان جنگلی و مرتعی هستند. با این وجود این گردنه چندان مرتفع نیست و ارتفاع بلندترین نقطهٔ آن از سطح آبهای آزاد تنها حدود ۱۵۰۰ متر است؛ در واقع علت اصلی مه تقریباً دائمی گردنهٔ حیران رطوبت دریای خزر است، نه ارتفاع زیاد این گردنه. گردنه حیران از این نظر نیز اهمیت دارد که یکی از روستاهای تاریخی و ییلاق بزرگترین خوانین آستارا و قشلاقهای غربی و شمالی این شهرستان در گذشته بوده‌است
منطقه ییلاقی اولسبلنگاه
منطقه ییلاقی اولسبلنگاه یکی از جاذبه‌های گردشگری استان گیلان است که در فاصله حدود ۲۵ کیلومتری شمال غرب شهرستان ماسال در مسیر راه خلخال (استان اردبیل) قرار دارد و در میان روستاهای ییلاقی ماسال، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.این منطقه ییلاقی که در ارتفاع ۱۴۸۹ متری از سطح دریاهای آزاد واقع شده، دارای چشم‌اندازهای بسیار زیبا می‌باشد و از گیاهان مرتعی پوشیده شده است. در این منطقه پرجمعیت، ساختمان‌های مسکونی زیادی با اسکلت چوبی استقرار یافته‌ و اغلب ساکنان آن از شهروندان ماسال می‌باشند که برای استراحت و گذراندن فصل گرما، به این منطقه مراجعه می‌نمایند.
روستای ییلاقی اولسبلنگاه دارای یک رستوران و هتل می‌باشد که در تمام فصول سال آماده سرویس‌دهی به گردشگران می‌باشد.در خصوص وجه تسمیه این منطقه گفته می‌شود که واژه «اولسبلنگاه» از دو بخش «اولسا» و «بلنگاه» تشکیل شده است که به معنای جایگاه بلندی است که درخت ممرز می‌روید.تنوع واحدهای اقامتی در ماسال زیاد است ، در صورتی که تمایل به رزرو هتل در شهرستان ماسال و رشت نداشته باشید می توانید از ویلاها ، مسافرخانه ها و منازل چوبی قبل روستا و داخل روستا استفاده کنید که نرخ آنها بسته به تاریخ سفرتان متغیر می باشد.
برای رفاه حال گردشگران شهرداری این منطقه امکانات رفاهی خوبی از قبیل سرویس های بهداشتی، نمازخانه، باربیکیو و مهمانپذیر ، فروشگاه مواد غذایی و رستوران های سنتی در نظر گرفته است تا در طول سفر گردشگران دچار کمبود نشوند.
شرایط آب و هوایی روستای اولسبلنگاه در ماسال بسیار متعادل و با رطوبت بالا بوده که البته در طول شب خنکی هوا شاید نفس گیر شود.بیشتر مسافرانی که به ماسال می آیند برای برپایی یک پیک نیک بی نظیر در دل طبیعت به این منطقه مراجعه می کنند و در خیلی از روزهای سال شاهد حضور عکاسان ایرانی و خارجی در روستای اولسبلنگاه ماسال هستیم.
روستای قلعه رودخان
این قلعه کوهستانی که در تاریخ ۳۰/۵/۱۳۵۴ به شماره ۱۵۴۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. در فاصله ی ۲۳ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن، در بخش مرکزی و دهستان گوراب پس قرار دارد. این بنا در ۴۹ درجه و ۱۴ دقیقه و ۱۹ ثانیه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۰۳ دقیقه و ۵۱ ثانیه عرض شمالی واقع شده است.
قلعه در ارتفاعی حدود ۶۸۷ تا ۷۷۸ متر از سطح دریاهای آزاد و بر روی میان آبی که ادامه ارتفاعات پشت کوه تالش و ماسوله داغ بوده و معروف به قلعه ژیه می باشد، قرار گرفته است. در سمت راست قلعه، رودخانه قلعه رودخان جریان دارد.
نحوه ی دسترسی به قلعه از طریق شهر فومن و پس از گذشتن از روستاهای ” گشت، کرد محله، گشت رودخان، سیاه کش، گوراب پس، ملسکام، سعیدآباد (سید آباد)” و رسیدن به روستای قلعه رودخان است که پس از عبور از حیدرآلات و طی سه کیلومتر جاده خاکی به روستای قلعه دنه (قلعه دهنه) رسیده، سپس وارد اراضی پارک جنگلی قلعه رودخان شده و بایستی مسیر ۵/۱ کیلومتری صعود تا محل قلعه را از طریق پله های احداث شده طی نمود.
معروف‌ترین غذاهای محلی گیلان:
مرغ فسنجان یا مرغ لاکو، میزرا قاسمی، باقلاقاتق(خورشت باقلی)، ترش تره، سیرقلیه، آلومسما، ماهی فیبیج، واویشکا، ترش شامی، کال کباب، بورانی بادمجان، بورانی اسفناج، چغندر بورانی، زیتون‌پرورده، اشپل (خاویار ماهی)، ماهی شور، ماهی‌دودی، اناربیج، شش‌انداز، سیرابیج، شیرین تره، خالو آبه، چخرتمه، نازخاتون، لونگی، موتن جان.
موزه‌های گیلان:
موزه مردم‌شناسی رشت،موزه فومن،موزه میراث روستایی گیلان،موزه لاهیجان،موزه حیات‌وحش و مردم‌شناسی ماسوله.
------------------------------------------------------------------------------------------
اماکن مذهبی گیلان
وجود بیش از 900 بقعه، استان گیلان را به قطب گردشگری مذهبی در کنار بهره مندی از طبیعت زیبا و آب و هوای مطلوب ساخته است. استان گیلان به‌ خاطر مهاجرت سادات علوی در قرن‌های اولیه ورود اسلام به ایران و خصوصاً به گیلان و همچنین اراداتی که مردم گیل به سادات داشتند، به برکت انوار بقاع متبرکه امامزادگان و دوستاران اهل بیت(ع) منور است و وجود بیش از 900 بقعه در این استان معنویت خاصی به آن بخشیده است؛ در واقع بقاع متبرکه این استان فرصتی برای شناساندن موقعیت مذهبی استان به گردشگران است.
آستانه اشرفیه؛ چهارمین شهر مذهبی ایران
آقا سید حسین‌(یا سید ابراهیم)‌ معروف‌ به‌ سیدجلال‌‌الدین اشرف، پسر امام موسی کاظم‌(ع‌) و برادر امام‌ رضا(ع‌) است‌ که  پس از شهادت هشتمین امام همام به ایران و سپس به گیلان آمد تا اینکه به دست کفار به شهادت رسید؛ پیکر این بزرگوار را در صندوقی نهاده و به آب سپردند تا در هر جایی که از حرکت باز ایستاد در همان مکان به خاک سپرده شود.
این صندوق در منطقه کوچان از حرکت بازماند و شیعیان منطقه این پیکر مطهر را از صندوق درآورده و در کوچان به خاک سپردند؛ به یمن خاکسپاری این پیکر شریف در کوچان این منطقه به صورت حاصلخیزی درآمد، به طوری که هم‌اکنون بخش عمده‌ای از محصولات کشاورزی و باغات استان گیلان از این شهرستان که به آستانه اشرفیه تغییر نام داده است، حاصل می‌شود.
بر مزار آقا سید جلال‌الدین اشرف(ع) بقعه‌ای زیبا بنا نهادند؛ شهرستان آستانه اشرفیه بخاطر وجود این بقعه، چهارمین شهر مذهبی ایران به شمار می‌آید. بنای‌ اولیه‌ بقعه‌ در سال‌ ۳۱۱ هجری قمری‌ به‌ دستور گوهرشاد خانم‌، یکی از فرمانروایان‌ گیلان‌ ساخته‌ شد؛ در سال‌ ۱۳۵۶ هجری شمسی‌، به‌ جای‌ گنبد قدیمی،‌ بنایی‌ وسیع‌ و مجلل‌ ساختند؛ بقعه‌ سید جلال‌الدین اینک رواق‌های زیبا، سقف آینه‌کاری شده‌ و گنبدی با کاشی‌کاری‌های ظریف‌ دارد.
سید جلال‌الدین برادر اعیانی علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) می‌باشد(برادر اعیانی یعنی برادر پدری و مادری)؛ وی در سه سالگی پدر بزرگوارش را از دست داد و گرد یتیمی بر چهره پاک و معصومش نشست، اما به مدد و همت برادرش حضرت رضا(ع) در زادگاهش پرورش یافت و در سایه تربیت آن امام همام، مراتب فضل و کمال را طی کرد.
وی به قدری متقی، پرهیزگار، عالم، فاضل و دارای اخلاق حسنه بود که امام رضا(ع) ایشان را بی‌نهایت دوست می‌داشت؛ سید جلال‌الدین در 21 سالگی(سال 201 هجری قمری) همانند بسیاری از سادات و علویان از مدینه به بغداد آمد و تا سال 204 هجری قمری در این شهر اقامت داشت.
علت توقف آن حضرت در بغداد معلوم نیست، اما برخی از مورخان معتقدند که در بغداد به امر برادرش امام رضا(ع) مشغول به تبلیغ بود، تا اینکه در سال 203 هجری قمری خبر شهادت امام رضا(ع) به او رسید و در این زمان سادات، بزرگان و شیعیان برای عرض تسلیت خدمتش ایشان رسیدند و برای اولین‌بار در آن مجلس مسئله نهضت و مقابله با حاکم ستمگر زمان، مأمون عباسی مطرح شد؛ لذا سید جلال‌الدین اشرف(ع) در سال 204 هجری قمری یعنی وقتی که مأمون از مرو عازم بغداد شد، آن شهر را ترک کرد و به ایران مهاجرت نمود و همانند دیگر سادات و علویان به نقاط امن ایران پناهنده شد و به صورت مخفیانه مشغول ترویج و تبلیغ شریعت محمدی(ص) و علوی(ع) گردید و مقدمات کار نهضت و قیام را فراهم می‌ساخت.
خلفای عباسی که با استفاده از شهرت و محبوبیت آل ابی‌طالب(ع) و با طرح شعارهای فریبنده به قدرت رسیده بودند، از همان ابتدا علویان بالاخص امامان معصوم شیعه را سدی برای پیشبرد اهداف و مقاصد خود می‌دانستند؛ بنابراین با تمام وجود سعی می‌کردند که آنها را از میان بردارند و سرانجام وی را به شهادت رساندند.
سیدجلال‌الدین اشرف(ع) دومین چهره علوی مشهور است که بعد از یحیی‌بن‌عبدالله وارد سرزمین گیلان شد، البته در مسیر راه به گیلان با موانع و جنگ‌هایی رو به رو بود؛ سال ورود سیدجلال‌الدین به گیلان را  206 یا 210 هجری قمری دانسته‌اند؛ وی حدود 20 سال در این سامان حکومت داشت.
بقعه شیخ زاهد گیلانی؛ نگینی در دامنه‌های لاهیجان
بقعه شیخ زاهد گیلانی با تمام زیبایی‌هایی که در معماری و مسیر پر از جاذبه طبیعت گردی دارد، نشان دیگری از زیبایی‌های گردشگری گیلان است.
مسیر زیبایی که در نهایت به گنبد هشت‌ترک فیروزه‌ای این بقعه تاریخی ختم می‌شود، خود با جاذبه‌هایی شعف‌انگیز چون مزارع برنج و چای، جنگل و رودخانه احاطه شده است؛ این بقعه در روستای «شیخانور»( یا شیخانه‌بر) در چهار کیلومتری شرق لاهیجان در دامنه کوه و در میان مزارع سبز چای واقع شده است و مدفن «شیخ تاج‌الدین ابراهیم» ملقب به شیخ زاهد گیلانی از عرفا و دراویش بزرگ و از استادان شیخ صفی‌الدین اردبیلی، موسس سلسله صفویه است.
شیخ زاهد گیلان به سال 711 هجری قمری دار فانی را وداع گفت؛ بعدها در سال 892 هجری قمری «سلطان حیدر صفوی» به سبب خوابی  که دیده بود، با معماران و نجارانی که از شهر شیروان با کشتی به گیلان منتقل کرده بود، بنای این بقعه را ساخت و جسد شیخ زاهد را در آنجا قرار داد.
بنای بقعه با دو اتاق مربع و مستطیل شکل در کنار هم قرار گرفته و در کنار اتاق‌ها در سمت شمال، ایوان طویلی با هفت فیلپا در شرق حرم، ایوانی با شش فیلپا و در حاشیه و قسمت جنوبی همین اتاق نیز ایوان دیگری با شش فیلپا دیده می‌شود.
دیوارهای ایوان‌ها تا ارتفاع ۱۱۵سانتی‌متر با کاشی‌کاری هفت رنگ عصر قاجار تزیین شده است؛ طاقچه‌هایی با طاق جناقی در قسمت‌های مختلف ایوان به چشم می‌خورد. از زیباترین قسمت بنا باید به گنبد هرمی و هشت‌ترک آن اشاره کرد که شیب تند آن به دلیل عبور سریع آب باران تهیه شده و سطح حره را با کاشی‌کاری زرد و آبی، سفید و سیاه، با نقوش سنتی و گل‌دار پوشانده‌اند و اطراف گنبد و دیگر نقاط بنا را با سفال پوشش داده‌اند.
زیر گنبد فیروزه‌ای رنگ بقعه، شیخ زاهد تنها نیست؛ به جز زواری که دور ضریح چوبی او می‌چرخند و مدام در رفت و آمدند، شیخ چند همراه همیشگی هم دارد؛ سیدرضی‌الدین حسینی باشکجانی که زمانی برای خود عارف به نامی بوده، حالا در همسایگی شیخ برای خود ضریح فلزی آبرومندی دارد؛ با استناد به کتیبه نه چندان خوش‌خط صندوقچه چوبی سید رضی‌الدین، مقبره و متعلقات آرامگاه او را پدرش سید مهدی مهیا کرده است.
بقعه شیخ زاهد گیلانی متعلق به قرن نهم هجری بوده و دارای شماره ثبت ملی ۸۲۴ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور است. مسیر راه و دیدنی‌های طبیعت گردی آن موید این مطلب است که گیلان تنها به ماسوله، دیلمان و قلعه‌رودخان خلاصه نمی‌شود.
بقعه دوازده‌‌تن روستای ملاط
بقعه دوازده‌تن ملاط، مدفن 12 امامزاده از سادات کیایی است که بر بخش شرقی گیلان حکومت داشتند و چون موطن سادات کیایی ملاط بود، به سادات ملاطی نیز معروف هستند. بنای این بقعه متبرکه در روستای ملاط رانکوه از توابع شهرستان لنگرود واقع شده است؛ در داخل بقعه، مزار فرزندان امام زین‌العابدین(ع) و امام محمدباقر(ع) در دو ردیف قرار دارد.
طبق شجره‌نامه‌ای موجود درباره امامزادگان این بقعه، سید‌علی و سید‌محمد، پسران امام سجاد(ع) و سید‌یوسف، سید‌یونس، سید‌حسن، سید‌مظفر، سید ‌موسی، سید‌حیدر، سید ‌صالح، سید‌اسکندر، سید‌خاور و سید‌ابوذر پسران امام محمدباقر‌(ع) هستند.
بقعه دوازده‌تن ملاط شامل بنایی مربع شکل است که هر ضلع آن، به 11 متر می‌رسد؛ چهار طرف آن ‌را ایوان فرا گرفته؛ البته بعدها ایوان شرقی تخریب و به یک اطاقک مسجد مانند آجری تبدیل شد؛ همچنین پله بقعه در طرف راست ایوان و درها در جهت شمال، شرق و جنوب قرار دارند و در اطراف بقعه، نقاشی‌های مذهبی در رابطه با واقعه کربلا به چشم می‌خورد.
زمانی‌که همسر سید محمد کیا در سال ۸۲۰ هجری قمری درگذشت، در این محل به خاک سپرده شد؛ لذا به اهتمام و دستور سید محمد کیا، گنبدى بر روى مزار او احداث کردند؛ بعدها سید محمد کیا در محل این بقعه قصر، مسجد جامع و سراهایی از آجر و سنگ و گل برای مسافران بنا نمود و امروز مردم این دیار از وجود متبرک بقعه دوازده تن بهره‌مند هستند.
بقعه عون‌بن‌علی در ردیف بقاع شاخص و تاریخی ایران قرار دارد
بقعه عون‌بن علی شهرستان فومن در این میان از جلوه ویژه‌ای برخوردار است و به‌عنوان محور بـقاع منطقه و محل اصلی تجمعات مذهبی ساکنان شهرک تاریخی ماسوله به‌شمار می‌آید.
طبق شجره‌نامه موجود این بقعه متبرکه آرامگاه پسر محمد حنفیه(یا محمدبن حنیف)از نوادگان حضرت علی(ع) است که در اوایل قرن سوم یا چهارم و شاید ششم هجری همزمان با ورود امامزاده ابراهیم(ع) شفت، امامزاده هاشم(ع) رشت و نیز سید جلال‌الدین اشرف(ع) آستانه اشرفیه به این ناحیه روی آورده بود.
بنای بقعه قدیمی و هشت‌ضلعی(هر یک از اضلاع 180 سانتی متر طول دارند) می‌باشد و دیوارهای داخل بقعه از سنگ مرمر و سقف به‌صورت طاق مدور است که با گچ سفید‌کاری شده؛ بر دیوار غربی دری از چوب آبنوس و بسیار قدیمی با کنده‌کاری‌های فوق‌العاده ظریف وجود دارد که به در «چله‌خانه» معروف است.
این در بنا به روایتی با 20 پله راه به سردابی می‌برد که تا زیرکوه کشیده شده است؛ البته این در فعلا بسته است و پشت آن دیوار کشیده شده و مطابق کتیبه‌ای که روی ستون قطوری در مدخل بنا حک شده، تعمیرات اساسی بقعه در زمان فتحعلی شاه صورت گرفته است.
وسط اتاق ضریح چوبی مشبکی قرار دارد و میان آن صندوقی موجود است که منبت‌کاری بوده و بر حاشیه بدنه‌های آن کتیبه‌ای به خط خوش از آیات قرآنی کنده‌کاری شده است؛ قدیمی‌ترین تاریخی که از بقعه برمی‌آید مربوط به سنگ قبری است که در تاریخ 969 هجری قمری بر بدنه دیوار بنا نصب است.
این بقعه در مجموعه‌ای مذهبی، مرکب از خود بقعه میان و مسجد جامع در جوانب شرق و غرب جای گرفته است؛ گنبدی بر روی این فضا وجود دارد که ارتفاع صحن امامزاده تا زیر طاق گنبد اول بیش از 4 متر است؛ گنبد بقعه حالتی شلحمی دارد که امروزه آن را با حلب پوشانده‌اند؛ دو مناره جدید در اطراف گنبد این مسجد احداث کرده‌اند و قسمت بیرون و داخل امامزاده، دارای طاق‌نماهایی با آجرکاری است.
در مورد تاریخ بنای این بقعه و تاریخ دقیق شهادت حضرت عون‌بن علی(ع) سند معتبر و مکتوبی یافت نشده است؛ این بقعه در دهه 1360 توسط مرحوم خلیل حاتمی ماسوله که ریاست هیئت امنای این بقعه را در دست داشت، تجدید بنا شد و جزو 1200 بقعه شاخص در آثار تاریخی ایران جای دارد.
امامزاده ابراهیم(ع)؛ معروف به «ابوالفضل گیلان»
یکی از مشهورترین بقاع متبرکه استان گیلان، بقعه متبرکه امامزاده ابراهیم(ع) می‌باشد که در شهرستان شفت قرار دارد. بقعه امامزاده ابراهیم(ع) در منطقه‌ای خوش آب و هوا در دل جنگل‌های شفت است که به فاصله 20 کیلومتری از شهر شفت قرار دارد؛ بقعه امامزاده ابراهیم(ع) تنها نقطه‌ای است که می‌توان در آن جنگل، رودخانه، ییلاق و کوه‌های پوشیده از برف را در یک زمان مشاهده کرد؛ معماری خاص این مکان باعث شده که این منطقه شهرت جهانی داشته باشد.
ساختمان‌های تا 6 طبقه که تنها مصالح به کار برده در آن چوب می‌باشد و البته مقاومت این ساختمان‌ها در مقابل زلزله بسیار بالاست؛‌ همچنین یک رودخانه کوچک از کوه‌های اطراف شهرک سرچشمه می‌گیرد، از دل این شهرک چوبی می‌گذرد و چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
براساس شجره‌نامه موجود، امامزاده ابراهیم(ع) از فرزندان امام موسی کاظم(ع) می‌باشد که در روستای طالقان شهرستان شفت قرار دارد؛ بنای بقعه از سنگ و گل و چوب در 4 طبقه بوده و دارای مساحت 300 متر مربعی است؛ گنبدی با پوشش استیل و دو گلدسته به ارتفاع 9 متر در بالای بام آن خودنمایی می‌کند و ضریحی مشبک و آهنی بر روی مرقد این امامزاده نصب شده است؛ روستای امامزاده ابراهیم(ع) با داشتن مهمان‌پذیر، بازارچه سنتی، چشمه آب سرد و آبشار پذیرای مسافران زیادی است؛ این بقعه جزو‌ بقاع بسیار معروف گیلان بوده و فوق‌العاده مورد توجه و عزت و احترام اهالی است.
مردم گیلان به خصوص غرب گیلانی‌ها را عقیدتی وافر به این مکان می‌باشد و آن را «ابوالفضل گیلان» نامیده‌اند؛ منطقه امامزاده ابراهیم(ع) که در فصل تابستان مسافران زیادی را به این مکان می‌کشاند، به یک قطب اقتصادی برای منطقه و استان تبدیل شده است، به طوری که سالانه هزاران نفر از این مکان دیدن می‌کنند.
ساختمان‌های چوبی موجب جذب توریست‌های زیادی به این منطقه شده است؛‌ در واقع هر چند این منطقه در یک فضای زیبا و خوش آب و هوا قرار دارد، اما جذابیت آن در ساختمان‌های چوبی است که از پی تا سقف از چوب ساخته می‌شوند.
افرادی که هر روز هزاران ساختمان بتنی و فولادی را مشاهده می‌کنند، دلیلی ندارد که برای دیدن این ساختمان‌ها کیلومترها جاده کوهستانی را بپیمایند، ‌بلکه آنها برای آمدن خود دلیل دارند و آن هم خانه‌هایی است که روح دارند و زنده هستند؛ در واقع این ساختمان‌های چوبی طبیعت را در ذهن زنده می‌کند و ما را به گذشته فراموش شده می‌برند.
مرقد مطهر حضرت فاطمه اخری (س) خواهر حضرت امام رضا(ع)
مرقد این بانوی بزرگوار از قرون گذشته تا كنون از معرفی در بین شیعیان و مسلمانان آن گونه كه در خور شان ایشان است پوشیده مانده و تعداد كمی از شیعیان و حتی مردم كشور و استانهای همجوار گیلان از وجود مرقد ایشان در رشت باخبر هستند.
نام اصلی ایشان فاطمه اخری است، وی دختر چهارم امام موسی كاظم (ع) و خواهر امام رضا (ع) است كه پس از شهادت پدر بزرگوارش بر اثر ظلم و جور حكومت عباسی به دیلمان سفر كرد و در سن 24 سالگی به علت بیماری درگذشت.
سبط بن جوزی از مورخان اسلامی به هنگام شمردن خواهران تنی حضرت رضا(ع) و اولاد امام موسی كاظم(ع) از چهار دختر به نام فاطمه یاد كرده است: فاطمه كُبری(س)، فاطمه وُسطی (س)، فاطمه صُغری(س)، فاطمه اُخری(س).
علامه مجلسی نیز به پیروی از ابن جوزی در بحارالانوار از فاطمه های چهار گانه به عنوان فرزندان امام موسی كاظم (ع)یاد كرده است كه حضرت معصومه(س)، همان فاطمه كبری است كه بارگاه ایشان در شهر قم واقع است.
گفته می‌شود كه بارگاه حضرت فاطمه وُسطا(س) در شهر اصفهان وجود دارد، مزار حضرت فاطمه صُغری(س) مشهور به بی‌بی هیبت در كشور آذربایجان (بادكوبه) است و بارگاه مبارك فاطمه اخری(ع) در شهرستان رشت و در منطقه خواهر امام در نزدیكی خیابان استاد مطهری واقع است.
تاریخ تولد فاطمه اخری (س) 971 هجری در مدینه و تاریخ وفات ایشان 995 هجری قمری در گیلان است.
در باور مردم گیلان، وی به همراه برادرانش سید جلال ‏الدین اشرف و میر شمس الدین (علیه السلام) به گیلان مهاجرت ‏كرد و در زمان حكومت سیّد در رشت، از دنیا رفته است‎.‎
آیت الله شیخ محمّد مهدوی در كتاب «سادات متقدمه ‏گیلان» درباره این موضوع چنین می نویسد‎:‎ «فاطمه بنت موسی بن جعفر معروف به فاطمة اخری و ‏مشهور به خواهر امام، یا به همراه برادرش سید جلال الدین ‏اشرف به گیلان آمده و یا بعد از كشته شدن حضرت رضا (علیه السلام)، ‏به دیدن برادر خود به گیلان آمده و در همان وقت و یا قبل از ‏سید جلال الدین اشرف، وفات كرده و در این مكان دفن شده ‏است‎«.‎

معرفی مهمترین و پر مخاطب ترین موزه های استان گیلان
موزه ی تاریخی رشت، موزه ی میراث روستایی گیلان در رشت، موزه ی چای ایران در لاهیجان، موزه ی مردم شناسی ماسوله و موزه ی نظامی انزلی (کاخ میان پشته) از موزه هایی هستند که در استان گیلان، بیشترین مخاطبان را جهت بازدید به خود اختصاص داده اند. لذا در اینجا به معرفی بیشتر این موزه ها می پردازیم :
موزه ی میراث روستایی گیلان:
موزه ی میراث روستایی گیلان در 18 کیلومتری آزاد راه رشت – قزوین و قبل از پلیس راه و در جاده ی سراوان به شفت واقع شده است. بازدید از این موزه همه روزه از ساعت 9 صبح الی 18 عصر امکان پذیر می باشد. بهاء بلیط ورودی برای هر فرد ایرانی حدود 3000 تومان و برای اتباع خارجی حدود 20000 تومان می باشد. این موزه که یک اکو موزه خوانده می شود، در پارک جنگلی سراوان رشت و در استان گیلان واقع شده است. موزه ی میراث روستایی در زمینی به مساحت 260 هکتار قرار دارد. فاز اولیه ی مطالعات مقدماتی موزه ی مذکور از اوایل سال 1381 آغاز شده و نخستین کارگاه طرح مذکور در حوزه ی فرهنگی و معماری جلگه ی شرق سپید رود نیز در اردیبهشت 1384 راه اندازی گردید.
موزه ی میراث روستایی بناهای 9 روستای اصیل و سنتی استان گیلان را که نماد های معماری کهن این سرزمین در آنها آشکار است، انتخاب کرده و سپس در این موزه دوباره چینی نموده است. از این تعداد روستاهای منتخب، یک مورد در جلگه ی شرقی استان یعنی لاهیجان و رودبنه و روستای دوم متعلق به جلگه ی مرکزی رشت می باشد. روستای سوم نیز مربوط به فومن است. در واقع تلاش نمودند تا بر پایه مطالعات صورت گرفته مردم شناسی این 9 منطقه را در حوزه های فرهنگی و معماری نشان دهند. و برای هر کدام از این حوزه ها، مکان ویژه ای را در محل موزه در نظر گرفته اند.
در واقع موزه ی میراث روستایی را می توان نخستین اکو موزه در خصوص معرفی تاریخچه، نوع فرهنگ و زندگی مردم در فضای باز معرفی نمود. در موزه ی مذکور، مواردی نظیر کار، معیشت، صنایع دستی، مسکن و انواع فضاهایی که در حوزه ی خانوادگی وجود دارد، باز سازی شده و به نمایش در آمده است. در این موزه مردم به تماشای تاریخ و فرهنگ مردم استان گیلان می نشینند. و با شیوه ی زندگی مردم گذشته ی این منطقه از نزدیک آشنا می شوند. در اطراف موزه نیز محل هایی مختص به بازارچه های فروش صنایع دستی ،چایخانه ها و محل هایی در خصوص برگزاری برخی از مراسم تعبیه شده است.
همچنین در موزه ی میراث روستایی، نحوه ی ساخت صنایع دستی استان نظیر حصیر بافی، کوزه گری، آهنگری و ..... در کارگاه ساخت صنایع دستی از نزدیک قابل رویت می باشد. در قسمت های مختلف موزه زنانی با لباس های رنگارنگ سنتی حضور دارند که مشغول پختن نان های سنتی هستند. در کنار نان، پخت آش و سایر غذا های محلی گیلان همچون ترشه تره، کباب ترش، باقلا قاتق و .... انجام می گیرد. در بخشی از موزه نیز لباس های محلی اجاره داده می شود، و گردشگران می توانند با پوشیدن یکی از این لباس ها در فضای سنتی موزه به گشت و گذار بپردازند.
موزه ی تاریخی رشت:
این موزه در شهر رشت و در خیابان طالقانی (بیستون)، روبروی زایشگاه دکتر فامیلی واقع شده است. بازدید از این موزه همه روزه از ساعت 9 صبح الی 5 بعد از ظهر امکان پذیر می باشد. ساختمان این موزه بنایی با قدمت 70 ساله می باشد، که در یک زیر زمین به وسعت 700 متر مربع و با زیر بنای حدود 560 متر مربع قرار گرفته است. گفته شده بنای مذکور در گذشته متعلق به شخصی به نام « میرزا حسین خان کسمایی» بوده است. وی آزادی خواه، شاعر و نیز روزنامه نگاری مشهور بود. همچنین این شخص را از رجال دوره ی مشروطیت و نهضت جنگل نیز معرفی نموده اند. در حدود سال 1349 هجری شمسی، این بنا توسط وزارت فرهنگ و هنر وقت، خریداری شده است. آنگاه مرمت و بازسازی های لازم در آن صورت گرفته است.
موزه ی رشت پس از تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور، در اختیار مدیریت برنامه ریزی موزه ها و نمایشگاه ها قرار می گیرد. آنگاه در سال 1367 عملیات مرمت به صورت اساسی در آن صورت گرفته و سپس بازگشایی می گردد. این موزه دارای دو بخش مردم شناسی و باستان شناسی می باشد. غرفه های مربوط به بخش مردم شناسی در طبقه ی اول ساختمان قرار دارند. در آغاز ورود به موزه، در جهت راست غرفه ای قرار دارد که در آن یک مجسمه ی مومی از یک مرد چوپان تالشی به صورت ایستاده و با پیراهن، جلیقه، شلوار و گیوه، در حالی که چماقی به دست گرفته مشاهده می شود. همچنین پیر مردی چانچو به دست ( چانچو چوبی بوده که بر دوش می نهادند.) که برای فروش مرغ و تخم مرغ های خود به شهر آمده بود، در کنار مرد چوپان رویت می شود. همچنین مجسمه ی زنان و مردان دیگر با مشاغل مختلف و سایر فعالیت ها نظیر ابریشم کشی و چله کشی که همه و همه در ارتباط با مردم شناسی استان گیلان هستند، در این بخش به نمایش نهاده شده اند.
در بخش باستان شناسی موزه ی رشت که در زیر زمین یا سرداب ساختمان واقع شده است، حدود 28 ویترین شیشه ای به صورت دو طبقه و 11 ویترین دیواری تعبیه شده است. در این بخش مهم ترین اشیاء تاریخی و باستان شناسی مکشوفه ی استان به نمایش در آمده است، که قدیمی ترین آن متعلق به پیکان های سنگی از منطقه ی پیر کوه می باشد. تاریخ این اشیاء حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده شده اند. اشیاء سفالی، اشیاء زینتی، ظروف، سنگ قبر های دوران اسلامی، سکه ها، زیور آلات و ..... از جمله آثار هنری به نمایش گذاشته شده در این موزه به شمار می آیند.
موزه ی تاریخ چای ایران (لاهیجان):
موزه ی تاریخ چای ایران در لاهیجان، به موزه ی کاشف السلطنه نیز معروف می باشد. این موزه در شهرستان لاهیجان و در انتهای خیابان کاشف السلطنه، بعد از میدانی به نام دکتر حشمت و در بین خیابان های شهید هاشمی نژاد و کاشف شرقی واقع شده است. این موزه یکی از جاذبه های گردشگری شهر لاهیجان به شمار می آید. مزار کاشف السلطنه بر روی تپه ای از مزارع چای که توسط شخص او در سال 1307 هجری شمسی خریداری گردیده بود، واقع شده است. در آغاز مزار وی بنا بر حسب وصیت خود ایشان بدون سقف و حفاظ در میان بوته های چای قرار گرفته بود.
اندکی بعد دو درصد از درآمد چای را جهت ساخت آرامگاهی در شان ایشان اختصاص دادند. این بنا به سبک معماری غربی طراحی و ساخته شده بود. و دارای اسکلتی از بتن مسلح و نمایی از سنگ تیشه ای طوسی رنگ و نیز زیر بنای حدود 512 متر مربع می باشد. در سال 1371 هجری شمسی کل این مجموعه به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار گردید، و محیط ساختمانی مستطیل شکل همجوار با برج آرامگاه به احداث موزه ی تاریخ چای ایران اختصاص یافت. این مجموعه امروزه با داشتن ادوات، وسایل سنتی و تخصصی در خصوص چای و نیز مدارکی در ارتباط با چگونگی فعالیت های شخص کاشف السلطنه همه روزه پذیرای گردشگران داخلی، خارجی و نیز بومیان منطقه می باشد.
موزه ی مردم شناسی ماسوله:
 موزه ی مردم شناسی ماسوله که در 63 کیلومتری شهرستان رشت واقع شده است، در سال 1381 تاسیس شد. این موزه دارای سه بخش از مجموعه اشیاء مربوط به فرهنگ مردم ماسوله می باشد. در بخش اول اسناد و وسیله های مربوط به یکصد سال پیش ِ منطقه ی ماسوله و اطرافش به نمایش نهاده شده است. بخش دوم نیز دارای اسناد و وسایل مربوط به دو قرن قبلِ منطقه ی ماسوله و روستاهای اطراف آن می باشد. بخش سوم موزه نیز دارای آثار چهار قرن اخیر است. اثاثیه ها، ابزار و آلات جنگی، صنایع دستی مختلف، وسایل شکار و .... که نشانگر سبک زندگی مردم منطقه است، در این موزه به نمایش درآمده است.
موزه ی نظامی انزلی ( کاخ میان پشته) :
این کاخ موزه ی نظامی در شهرستان انزلی، در منطقه ی میان پشته و مابین دو پل انزلی و غازیان در محوطه ای نسبتا وسیع واقع شده است. کاخ میان پشته ی انزلی، یکی از کاخ های رضا شاه پهلوی بود که به جهت تفریح و استراحت شخص شاه مورد استفاده قرار می گرفت. مساحت کلی زمین این کاخ حدود 102666 متر مربع می باشد. و زیر بنای دو طبقه ی آن حدود 1168 متر مربع است. کاخ مذکور دارای 11 اتاق، یک سالن پذیرایی، چهار سرویس حمام و دستشویی می باشد. سقف همه ی اتاق های کاخ از بتن آرمه و روی آنها از داخل اتاقها دارای تزئینات زیبای گچبری می باشد. حاشیه ی اتصال دیوار ها نیز دارای تزئینات مجسمه ی گچی هستند.
در اتاق های کاخ، لوستر های زیبای کریستالی آویزان است. در سرسرا نیز لوستر بزرگ 60 شاخه ی کریستالی که دارای زنجیری می باشد، آویزان گردیده است. این عمارت سپید که در میان درختان نارنج، سرو و کاج همراه با پنجره های زیبایش جلوه گری می کند، مجموعه آثار هنری زیبا و ظریف، سلاح های سبک و ادوات نظامی دوران زندیه تا پهلوی، کلاه خود، سلاح های سبک همچون ششلول و .... را به نمایش نهاده است.